بورسیت چیست؟

بورس‌ها کیسه‌هایی کوچک و پر از مایع هستند که بین ماهیچه‌ها، تاندون‌ها و استخوان‌های مجاور مفاصل قرار می‌گیرند و حرکات آن‌ها را تسهیل می‌کنند.در بیماری بورسیت (Bursitis)، بورس‌ها و یا کیسه‌های سینوویال (Bursa or Synovial bursa) ملتهب و دردناک می‌شوند.

معمولاً شانه‌ها، آرنج‌ها و مفصل ران بیش‌تر از نقاط دیگر بدن درگیر این بیماری می‌شوند. ولی با این همه زانوها، پاشنه و قسمت پایه‌ی انگشت بزرگ پا هم می‌تواند دچار بورسیت شود. این مشکل معمولاً در مجاورت مفاصلی رخ می‌دهد که به صورت مرتب یک نوع حرکت خاص را تکرار می‌کنند.

برای درمان این بیماری از فرد خواسته می‌شود که استراحت کند و به این طریق از آسیب‌های بیش‌تر عضو درگیر پیشگیری کند. در بسیاری از موارد، اگر درمان مناسب به کار گرفته شود، درد بعد از چند هفته از بین می‌رود. اما بازگشت دوباره‌ دردهای شدید ناشی از این بیماری هم پدیده‌ رایجی است.

بورس چرا ملتهب می‌شود؟

التهاب بورس به دلایل مختلف می‌تواند اتفاق بیفتد. معمولاً التهاب بورس تروکانتر به خاطر اشکال در عملکرد ایلیوتیبیال باند (نوار لگنی) اتفاق می‌افتد. ایلیوتیبیال باند نوار بلندی است که در خارج از پاها قرار گرفته است که از لگن شروع می‌شود و تا زانوها ادامه پیدا می‌کند. اگر این نوار سفت و سخت شود، ممکن است به بورس تروکانتر کشیده و ساییده شود.

سفتی و خشکی نوار لگنی خود معمولاً به خاطر ضعف عضلات جانبی لگن اتفاق می‌افتد. در واقع وقتی که عضلات لگن ضعیف هستند، عضلات دیگر باید کم کاری و ضعف آن‌ها را جبران کنند که یکی از این عضلات،ایلیوتیبیال بانداست که به مرور زمان سفت و منقبض می‌شود.

البته عوامل دیگری هم هست که می تواند باعث التهاب بورس شود. مثلاً آسیب‌های فیزیکی و ضربه به لگن ممکن است التهاب بورس را به همراه داشته باشد. زمین خوردن به طوری که بخش بیرونی لگن آسیب ببیند (یعنی وقتی از پهلو به زمین می خورید)، می‌تواند شرایط لازم برای التهاب بورس را فراهم کند.

علائم بورسیت در مفاصل

مفصل متاثر از بیماری بورسیت معمولاً علائم زیر را نشان می‌دهد:

• مفصل دردناک و سخت
• درد زیادتر هنگام حرکت مفصل و یا فشار به آن
• تورم و قرمزی

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت داشتن این مشکلات با پزشک مشورت کنید:

• درد مفصلی ناتوان کننده
• عدم توان حرکت مفصل به صورت ناگهانی
• تورم، قرمزی و دانه‌های ریز قرمز در اطراف منطقه‌ی آسیب دیده
• درد حاد و شدید خصوصاً در هنگام کار زیاد و ورزش
• تب

علت بیماری بورسیت

رایج‌ترین دلیل بورسیت، حرکات تکرار شونده و یا ساختارهای قامتی و فرم‌های بدنی غلطی است که به بورس‌های اطراف مفصل فشار زیادی را وارد می‌کند.

برای مثال:

• پرت کردن مکرر توپ در بازی‌هایی همچون بیس بال و یا بلند کردن اجسام سنگین و گرفتن آن‌ها بالای سر
• تکیه دادن روی آرنج برای مدتهای طولانی
• مدام زانو زدن برای تمیز کردن سطوح و کارهایی از این قبیل
• گاهی آسیب و ضربه‌ی شدید، التهاب مفاصل مانند روماتیسم مفصلی ، نقرس و عفونت هم باعث بروز این بیماری خواهد شد.

عوامل خطرساز برای ابتلا به بیماری بورسیت

بیماری بورسیت در هر شخصی رخ می‌دهد ولی خطر ابتلای برخی افراد به این بیماری بیشتر است:

• سن:با افزایش سن این بیماری شایع‌تر است
• شغل و علاقه‌مندی:اگر فرد شغلی داشته باشد که مستلزم انجام یک سری حرکات تکرار شونده و یا وارد کردن فشار روی بورس‌ها باشد، خطر بروز بورسیت افزایش پیدا می‌کند. کاشی کاران، باغبانان، نقاشان ساختمان و نوازندگان بیش‌تر از سایر افراد در معرض این بیماری هستند.
• دیگر بیماری‌ها:بیماری‌های خاصی همچون روماتیسم مفصلی، نقرس، دیابت خطر ابتلای افراد به این بیماری را افزایش خواهد داد. اگر فرد دچار اضافه وزن باشد هم خطر بروز بورسیت در مفصل ران و زانو افزایش می‌یابد.

انواع بورسیت

در ادامه انواع بورسیت را به شما معرفی می‌کنیم:

بورسیت زانو

در بیماری بورسیت زانو (Knee Bursitis)، بورس‌ها و یا کیسه‌های سینوویال نزدیک زانو ملتهب و دردناک می‌شوند. بورس‌ها کیسه‌هایی کوچک و پر از مایع هستند که بین ماهیچه‌ها، تاندون‌ها و استخوان‌های مجاور مفاصل قرار می‌گیرند و با کاستن فشار و اصطکاک حرکات آن‌ها را تسهیل می‌کنند.

بورسیت لگن

بورسیت لگن یا تروکانتر (Trochanteric bursitis)، التهاب بورس در بخشی از استخوان لگن و یا مفصل ران به نام تروکانتر بزرگ (greater trochanter) است. زمانی که بورس ملتهب شود، لگن دردناک می‌شود. این بیماری دلیل رایج درد لگن است.

بورسیت شانه

بورسیت شانه (Bursitis of the shoulder) و یا نشانگان گیر افتادگی شانه (impingement syndrome) زمانی اتفاق می‌افتد که بین قسمت بالایی استخوان بازو و سر استخوان شانه دچار ورم و قرمزی شود. بین این استخوان‌ها، تاندون‌های کلاهک گرداننده و کیسه‌ای پر از مایع موسوم به بورس وجود دارد که از تاندون‌ها محافظت می‌کند.

به صورت طبیعی تاندون‌ها در این فضا به راحتی کار خود را انجام می‌دهند. در برخی افراد این فضا تنگ شده و حرکت طبیعی تاندون امکان پذیر نخواهد بود. این کار باعث التهاب بورس خواهد شد. التهاب باعث می‌شود که بورس و تاندون‌ها ورم کرده و فضای مورد نیاز برای حرکت درست تاندون‌ها و استخوان‌ها از پیش هم کم‌تر شود. در نهایت فضای باقی مانده برای بورس و تاندون بسیار بسیار تنگ خواهد شد. هر بار که حرکت می‌کنند، بین استخوان‌ها گیر می افتند و باعث بروز سندروم گیر افتادگی شانه خواهد شد.

بورسیت آرنج

بورسیت آرنج زمانی رخ میدهد که یک یا چند بورس‌ در ناحیه آرنج دچار التهاب می‌شوند و منجر به دردو تورم در این ناحیه می‌شوند.

التهاب بورس لگن یا کمردرد؟

التهاب بورس لگن اول از همه باعث ایجاد درد می‌شود. دردی که در بخش‌های کناری و جانبی لگن احساس می‌شود. درد التهاب بورس تروکانتر به صورتی است که شما در یک نقطه مشخص احساس درد می‌کنید و آن بخش به خصوص حساس می‌شود.

از آن جا که در اصل مشکل در بخش جانبی لگن و بالای استخوان ران است، بیشترین ناراحتی و درد زمانی ایجاد می‌شود که فرد به پهلو روی زمین دراز می‌کشد. در این حالت بدن در حالتی قرار می‌گیرد که به بخش جانبی لگن فشار وارد می‌شود. به طور کلی در التهاب بورس لگن (تروکانتر) هر نوع فشار به بخش جانبی لگن باعث ایجاد درد می‌شود. روی بورس تروکانتر عضلات مختلفی قرار دارند.

انقباض و حرکت این عضلات هم می تواند به نوبه خود باعث ایجاد فشار بر روی بورس شود. در نتیجه به کارگیری عضلات لگن و انجام برخی از فعالیت‌ها هم میتواند باعث درد لگن و تحریک بورس شود. مثلاً وقتی راه می‌روید یا از پله‌ها می‌خواهید بالا بروید، در بخش جانبی لگن احساس درد خواهید داشت.

علائم التهاب بورس تروکانتر

البته درد ناشی از التهاب بورس لگن یا بورس تروکانتر ممکن است به بخش‌های دیگر هم سرایت کند. پس یکی از علائم التهاب بورس تروکانتر را دردهای تحتانی کمر هم می‌توان دانست.

معمولاً کسانی که دچار التهاب بورس تروکانتر می‌شوند، درد را در لگن و بخش تحتانی کمر احساس می‌کنند. دانستن این مطلب از این جهت مهم است که شاید شما مدت زیادی باشد که درد تحتانی کمر داشته باشید و اصلاً ندانید که عامل این درد می‌تواند مربوط به این بخش باشد و در واقع از لگن و التهاب بورس تروکانتر ناشی شود.

بنابراین اگر مدتی است که درد تحتانی کمر را تجربه می‌کنید، بهتر است به فوق تخصص درد جهت بررسی و معاینه دقیق مراجعه کنید تا احتمالات مختلف را بررسی کند و به صورت دقیق عامل این کمردرد و علائمی دیگری که ممکن است داشته باشید را مشخص کند.

پیشگیری از بیماری بورسیت

در حالیکه همه‌ی انواع بورسیت قابل پیشگیری نیستند، با انجام تغییراتی در چگونگی انجام یک سری از کارها می‌تواند خطر و شدت تکرار دوباره‌ی بیماری را کاهش داد: این کارها شامل:

• استفاده از پدهای مخصوص: اگر کار و علاقه‌مندی فرد مستلزم زانو زدن زیاد و طولانی مدت باشد، برای اینکه فشار کم‌تری به زانو وارد شود، می‌توان پدهای مخصوصی روی زمین قرار داده و بعد زانوها را روی آن قرار داد.
• بلند کردن اشیا به روش درست: زمانی که می‌خواهید چیزی را از روی زمین بلند کنید، حتماً زانوها را خم کنید. اگر این کار را انجام ندهید، در هنگام بلند کردن اجسام سنگین فشار زیادی به بورس‌های مفصل ران وارد می‌شود.
• استفاده از سبد چرخ دار: حمل کردن اجسام سنگین فشار و استرس زیادی را به شانه‌ها وارد می‌کند، برای حمل آن‌ها از سبدهای خرید چرخ دار استفاده کنید.
• استراحت کردن: اگر کار شما مستلزم انجام یک سری حرکات تکرار شونده است، در فواصل زمانی کوتاه چندین بار دست از کار کشیده و استراحت کنید.
• ورزش کردن: تقویت عضلات از آسیب‌های احتمالی مفصلی جلوگیری خواهد کرد
• گرم کردن و انجام حرکات کششی: قبل از انجام فعالیت‌های شدید با انجام چند حرکت کششی ساده مفاصل خود را از آسیب دور کنید.

التهاب بورس تروکانتر معمولاً چطور درمان می‌شود؟

التهاب بورس تروکانتر باعث به وجود آمدن درد در بخش تحتانی کمر و لگن می شود. از آنجایی که عامل ایجاد این مشکل التهاب است، اولین اقدام برای کاهش درد و شروع درمان بیماری، کاهش التهابیست که به وجود آمده است. درست مثل بسیاری از بیماری‌های التهابی دیگر، استفاده از داروهای ضد التهاب یا تزریق کورتیزون یا ازون برای این کار بسیار مفید است و تا حد زیادی التهاب را کاهش می‌دهد. البته مصرف این داروها یا تزریق کورتیزون باید با تجویز فوق تخصص درد باشد و به هیچ وجه نباید خودتان اقدام کنید. روش‌های غیر دارویی و طبیعی‌تر مثل یخ درمانی هم به کاهش التهاب و در نتیجه کاهش درد می‌تواند کمک کند.

درمان غیر دارویی التهاب

معمولاً روش یخ درمانی در کنار گرما درمانی مطرح می‌شود ولی در این جا این طور نیست. درست است که یخ درمانی به کاهش التهاب کمک می‌کند ولی این مسئله در مورد گرما درمانی اصلاً صادق نیست!
التهاب بورس نسبت به ماساژ با یخ خیلی خوب واکنش می‌دهد. ماساژ یخ به این صورت انجام می‌شود که شما یک ظرف پر از یخ را بر روی بخشی از بدن که می‌خواهید به طور مثال لگن می‌مالید. شاید راحت‌تر باشید که یک قالب یخ را با ظرفش (ترجیحاً پلاستیکی که گرفتن آن راحت تر باشد) بردارید و از سمتی که روی یخ باز است، روی پوست بگذارید. حدود 5 دقیقه بخش جانبی لگن که بورس در آن ناحیه قرار دارد را ماساژ دهید.

کاهش حرکت و استفاده از عصا

یکی از کارهای دیگری که باید برای کاهش درد و التهاب بورس لگن انجام دهید، محدود کردن و یا تغییر دادن فعالیت‌ها و حرکاتی است که باعث التهاب بیشتر و درد در لگن می‌شوند، مثلاً تا جایی که می توانید راه رفتن یا بالا و پایین رفتن از پله ها را کم کنید، به خصوص مواقعی که درد لگنتان عود کرده است.

زمانی که احساس می‌کنید درد لگن‌تان خیلی زیاد شده است، از یک عصای زیر بغلی برای راه رفتن استفاده کنید. اصلاً ناراحت نباشید. اولویت شما باید کاهش استرس و فشار به لگن باشد و نباید بابت اینکه عصا در دست گرفته‌اید احساس بدی داشته باشید. عصا را باید در سمت مخالف بورسی که ملتهب شده است، بگیرید. یعنی اگر در سمت راست لگن احساس درد می‌کنید، عصا را سمت چپ بدن بگیرید.

درست خوابیدن

موقع خوابیدن هم باید حواستان به وضعیت بدنتان باشد. حالت بدن موقع خواب تاثیر زیادی بر کاهش درد و التهاب بورس دارد. مورد مهم و ساده‌ای که باید رعایت کنید این است که روی سمتی که دچار التهاب شده است، نخوابید. ولی گاهی شرایط التهابی تشدید می‌شود و حتی اگر موقعیت صحیح خوابیدن را هم رعایت کنید، باز هم درد را تجربه خواهید کرد. در این شرایط باید برای کاهش درد از یک بالش استفاده کنید. بالش را بین دو زانو بگذارید تا باز هم فشاری که به لگن وارد می شود، کمتر شود. وقتی بالش بزرگی بین زانوها بگذارید، پاها از هم فاصله مناسبی خواهند داشت و در نتیجه مفصل لگن دچار تنش و فشار نمی‌شود.

ورزش کردن

بعد از اینکه التهاب و درد لگن تا حدی با انجام یخ درمانی یا مصرف داروهای ضد التهاب رفع شد، باید به سراغ قدم بعدی در درمان التهاب بورس بروید. انجام ورزش‌های مختلف برای تقویت عضلات تاثیر زیادی بر کاهش التهاب بورس دارد. البته روش‌های دیگری مثل استفاده از اولتراسوند، فوتوفورز و یونتوفورز (دو روشی که برای افزایش جذب و هدایت دارو به محل مورد نظر استفاده می‌شود) هم برای کاهش التهاب بورس مؤثر هستند.

کشش و ماساژ بافت ایلیوتیبیال باند باعث رفع انقباض و سفتی این عضله می‌شود و چون این عضله در بسیاری از مواقع مسئول ایجاد التهاب در بورس است، می‌توان با این حرکت التهاب و درد لگن را کاهش داد.

ورزش‌های پیشنهادی برای کاهش التهاب بورس (بورسیت)

تمرکز اصلی در درمان‌های فیزیوتراپی و ورزش‌هایی که انجام می‌شود، کاهش اصطکاک و التهاب فزاینده‌ای است که در بورس به وجود می‌آید. برای این کار اول از همه باید سراغ ایلیوتیبیال باند رفت، چون همان طور که گفتیم عامل اصطکاک و التهاب همین بافت است.

1. کشش ایلیوتیبیال باند با کمک دیوار

برای کشش و تقویت ایلیوتیبیال باند، باید کنار دیوار بایستید و از پهلوی مبتلا به دیوار نزدیک شوید. پای سالم را از زمین بلند کنید و بطور ضربدری کنار دیوار بگذارید. یعنی پاها به شکل ضربدری قرار میگیرند. برای حفظ تعادل می‌توانید دستتان را بر روی دیوار بگذارید. حالا لگن را به سمت دیوار حرکت دهید. پاها و سر باید ثابت باشند و بدن فقط از بخش میانی به دیوار نزدیک شود. به طور کلی باید بدن حالت صاف و مستقیم خود را همچنان حین انجام این حرکت حفظ کند. این حالت کششی را به مدت 30 ثانیه حفظ کنید و بعد به حالت اولیه برگردید. این کار را چند بار تکرار کنید.

2. غلتیدن به پهلو با استفاده از یک رول یا استوانه نرم

انجام این حرکت هم کمک زیادی به بهبود و افزایش انعطاف پذیری ایلیوتیبیال باند می‌کند. برای این کار باید اول به پهلو دراز بکشید. در حالتی دراز بکشید که بخشی از لگن که درد می‌کند و ملتهب شده است به سمت پایین قرار بگیرد. به یک جسم استوانه‌ای و نرم هم نیاز دارید. این جسم گرد و استوانه‌ای شکل (که مثلاً می‌تواند یک بالش گرد و استوانه‌ای) را زیر لگن قرار دهید و بالا تنه را هم به کمک دست‌ها بالا نگه دارید. دست‌ها روی زمین قرار می‌گیرند (کف دست‌ها روی زمین باشد) و مثل پایه برای بالاتنه عمل می‌کنند و آن را بالا نگه می‌دارند. حالا پایی که سمت بالا قرار دارد (سمت سالم) را هم به سمت جلو بیاورید و روی زمین قرار دهید تا تعادلتان به طور کامل حفظ شود.

در این حالت بدنتان به کمک یکی از پاها، لگن و دو دست کاملاً ثبات دارد. حالا بدنتان را با کمک دست‌ها به سمت عقب و جلو حرکت دهید تا بدن از ناحیه لگن در حالی که روی رول می‌غلتد، به جلو و عقب حرکت کند. این حرکت را به مدت حدود 1 دقیقه تکرار کنید.